Τι είναι η διερεύνηση υπογονιμότητας;
Περίπου 1 στα 6 ζευγάρια παγκοσμίως εμφανίζουν υπογονιμότητα, δεν είναι δηλαδή σε θέση να επιτύχουν εγκυμοσύνη μετά από 1 έτος συστηματικών σεξουαλικών επαφών χωρίς προφύλαξη. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πληθώρα λόγων, τους οποίους έχουμε αναπτύξει σε άλλα άρθρο. Αν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία, είναι απαραίτητο να υποβληθείτε (εσείς κι ο σύντροφός σας) σε μια σειρά από εξετάσεις για να διερευνήσουμε τα αίτια της υπογονιμότητας.
Παρακάτω σημειώνουμε τις βασικές εξετάσεις για κάθε υπογόνιμο ζευγάρι. (Επιπλέον εξετάσεις ενδέχεται να απαιτούνται σε ορισμένες περιπτώσεις):
Πλήρες ιστορικό και κλινική εξέταση:
Κατά την πρώτη επίσκεψη, θα σας ρωτήσουμε σχετικά με τα χαρακτηριστικά του κύκλου σας, παρούσες ή προηγηθείσες γυναικολογικές παθήσεις και χειρουργεία, προηγούμενες εγκυμοσύνες, λήψη συστηματικής φαρμακευτικής αγωγής, κάπνισμα/ κατανάλωση αλκοόλ κι αλλεργίες. Ο σύντροφός σας θα ερωτηθεί για ιατρικά προβλήματα που ενδεχομένως αντιμετωπίζει, χρήση φαρμακευτικής αγωγής, κάπνισμα/ κατανάλωση αλκοόλ, ιστορικό κιρσοκήλης, τραυματισμών και/ ή επεμβάσεων στους όρχεις. Επίσης, θα πραγματοποιήσουμε γυναικολογική εξέταση, λήψη καλλιεργειών κολπικού υγρού και υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ).
Εξετάσεις για τη Γυναίκα:
Διακολπικό Υπερηχογράφημα: Σκοπός είναι να εκτιμηθούν οι ωοθήκες για τη μορφολογία τους και την παρουσία κύστεων, το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) για το πάχος και την παρουσία πολυπόδων, το μυικό τοίχωμα (μυομήτριο) και το περίγραμμα της μήτρας για συγγενείς ανατομικές παραλλαγές και παρουσία ινομυωμάτων, ο τράχηλος της μήτρας, καθώς και η πύελος γενικότερα, για ευρήματα συμβατά με διηθητική ενδομητρίωση. Επιτρέπει, επίσης, τον υπολογισμό ‘’των αποθεμάτων’’ των ωοθηκών (antral follicular count, AFC). Περισσότερα του ενός υπερηχογραφήματα είναι συχνά απαραίτητα κατά τη διάρκεια του κύκλου για την παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων, των αλλαγών στο ενδομήτριο και την πρόβλεψη της πιθανής ημέρας ωοθυλακιορρηξίας.
Καλλιέργεια κολπικού και τραχηλικού υγρού: Η καλλιέργεια μας δίνει τη δυνατότητα να διαγνώσουμε λοιμώξεις που προκαλούνται από μικροοργανισμούς και μπορεί να σχετίζονται με υπογονιμότητα. Επίσης, μας δίνεται η δυνατότητα να προσφέρουμε την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, γνωρίζοντας σε ποιο αντιβιοτικό είναι ευαίσθητος ο κάθε μικροοργανισμός. Η λήψη της καλλιέργειας είναι ανώδυνη.
Ορμονολογικός Έλεγχος: Είναι απαραίτητο εργαλείο στα πλαίσια της διερεύνησης της υπογονιμότητας. Περιλαμβάνει αιμοληψία για τον έλεγχο των επιπέδων της ορμόνης FSH και LH (2-3η ημέρα κύκλου), προλακτίνης (PRL), οιστραδιόλης (E2), θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH), ελεύθερης T4 (fT4), προγεστερόνης (21η ημέρα επί κύκλου 28 ημερών). Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών), είναι χρήσιμη η εκτίμηση των επιπέδων των ανδρογόνων ( Ολική τεστοστερόνη αίματος, SHBG, DHEA/DHEA-S, Δ4-Ανδροστενεδιόνη). Χρήσιμος είναι, επίσης, ο έλεγχος των επιπέδων της αντι-μυλλερίου ορμόνης (ΑΜΗ), η οποία αντανακλά τις εφεδρείες των ωοθηκών.
Έλεγχος διαβατότητας σαλπίγγων: Για την επίτευξη εγκυμοσύνης χωρίς τη χρήση εξωσωματικής γονιμοποίησης, είναι ευνόητο πως τουλάχιστον μια σάλπιγγα πρέπει να είναι ανοικτή, ώστε να επιτρέψει τη μεταφορά και γονιμοποίηση του ωαρίου. Η υστεροσαλπιγγογραφία (HSG) επιτρέπει τον έλεγχο της διαβατότητας των σαλπίγγων και, παράλληλα, την εκτίμηση της κοιλότητας της μήτρας καθώς και του αυλού του τραχήλου. Περιλαμβάνει την έγχυση σκιαστικού μέσα από καθετήρα στο εσωτερικό της μήτρας και μια σειρά από στατικές ακτινογραφίες για τον έλεγχο της ροής του σκιαστικού. Η εξέταση γίνεται μετά την περίοδο και περί τον 10η-11η ημέρα του κύκλου, με προληπτική χορήγηση αντιβίωσης. Εναλλακτικά, η διαβατότητα των σαλπίγγων μπορεί να ελεγχθεί με το διακολπικό υπερηχογράφημα (3D/4D) και τη χρήση σκιαγραφικού υγρού [HyCoSy (Hysterosalpingo-Contrast-Sonography)] ή αφρού [HyFoSy (Hysterosalpingo-Foam-Sonography)].
Έλεγχος Ωοθυλακιορρηξίας: Είναι σημαντικό να προσδιορίσουμε κατά πόσο η ωοθυλακιορρηξία συμβαίνει αλλά και να προσδιορίσουμε την πιθανή ημέρα στην οποία αυτή συμβαίνει. Για το σκοπό αυτό χρήσιμος είναι ο τακτικός έλεγχος με διακολπικά υπερηχογραφήματα για να παρακολουθήσουμε την ανάπτυξη των ωοθυλακίων. Σε συνδυασμό με τον έλεγχο των επιπέδων των ορμονών, μπορούμε να προσδιορίσουμε την πιθανή ημέρα ωοθυλακιορρηξίας με επαρκή ακρίβεια. Ας μην ξεχνάμε σαφώς πως υπάρχουν μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιήσει η ίδια η γυναίκα μόνη της (τεστ ούρων LH, θερμομέτρηση, τραχηλική βλέννα), αν και συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά αποτυχίας.
Υστεροσκόπηση/ Λαπαροσκόπηση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να ενδείκνυται η διενέργεια υστεροσκόπησης, λαπαροσκόπησης ή συνδυασμός και των δύο. Η υστεροσκόπηση επιτρέπει την επισκόπηση της κοιλότητας της μήτρας με χρήση ειδικής κάμερας (υστεροσκόπιο) και μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς γενικό αναισθητικό. Η λαπαροσκόπηση, αντίστοιχα, επιτρέπει την επισκόπηση των οργάνων της γυναικείας πυέλου κι απαιτεί γενική αναισθησία. Το πλεονέκτημα και των 2 αυτών ενδοσκοπικών τεχνικών είναι πως, παράλληλα με τη διάγνωση, μπορεί να γίνει και αντιμετώπιση κάποιων παθήσεων που σχετίζονται με υπογονιμότητα (π.χ. ενδομητρίωση, κύστες ωοθηκών, πολύποδες, ινομυώματα).
Εξετάσεις για τον Άνδρα:
Σπερμοδιάγραμμα: Η εξέταση αυτή γίνεται μετά από αποχή από σεξουαλική επαφή για 3 με 5 ημέρες. Ο έλεγχος του σπέρματος αναλύει πληθώρα παραγόντων που σχετίζονται με τη γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος. Πιο συγκεκριμένα, ελέγχεται ο ολικός όγκος του σπέρματος, η συγκέντρωση σε σπερματοζωάρια, ο συνολικός αριθμός των σπερματοζωαρίων, η κινητικότητα κι οι φυσιολογικές μορφές. Τα αποτελέσματα αυτής της βασικής εξέτασης θα καθορίσουν κατά πόσο απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση και μπορεί να καθοδηγήσουν την ενδεδειγμένη μέθοδο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, και με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων που προ-αναφέραμε, μπορεί να χρειαστούν κι άλλες, πιο εξειδικευμένες, εξετάσεις για το υπογόνιμο ζευγάρι. Σε κάθε περίπτωση, ο Δρ. Γρηγοριάδης Γεώργιος δεσμεύεται να συζητήσει λεπτομερώς με το ζευγάρι το λόγο που πραγματοποιείται κάθε εξέταση, να εξηγήσει τα αποτελέσματα και να τους καθοδηγήσει στην επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής μεθόδου.