Τί είναι η υπογονιμότητα;
Ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία του ζευγαριού να επιτύχει εγκυμοσύνη μετά από 1 έτος συστηματικών σεξουαλικών επαφών χωρίς προφύλαξη. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.- W.H.O.), η υπογονιμότητα αγγίζει περίπου το 17.5% του ενήλικου πληθυσμού (δηλαδή, περίπου 1 στους 6 ανθρώπους παγκοσμίως). Αποτελεί πάθηση του γυναικείου ή/και ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος και χρήζει αντιμετώπισης.
Τι προκαλεί την υπογονιμότητα;
Είναι ευνόητο πως για να αντιμετωπιστεί επιτυχώς, πρέπει να ξεκινήσουμε με τον έλεγχο των αιτιών της υπογονιμότητας. Μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από ένα αίτια της υπογονιμότητας και, αδρά, το 1/3 οφείλεται στον ανδρικό παράγοντα, το 1/3 στον γυναικείο και το υπόλοιπο 1/3 και στους δύο ή σε άγνωστη αιτία. Ας εξετάσουμε, όμως, το θέμα με περισσότερη λεπτομέρεια.
Γυναικείος Παράγοντας:
Ωοθυλακιορρηξία: Προβλήματα στην ωοθυλακιορρηξία (δηλαδή την παραγωγή κι απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη) μπορεί να προκαλούνται από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic ovarian syndrome, PCOS), διαταραχές στον υποθάλαμο του κεντρικού νευρικού συστήματος (υποθαλαμική αμηνόρροια, όπου δεν υπάρχει περίοδος), πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (premature ovarian failure, P.O.F.), καθώς και σε παθήσεις άλλων οργάνων που επηρεάζουν τα επίπεδα των ορμονών της γυναίκας (π.χ. παθήσεις στα επινεφρίδια, τον θυρεοειδή αδένα). Οι διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας συχνά συνοδεύονται από διαταραχές του κύκλου της γυναίκας. Αλλαγές στον τρόπο ζωής, έντονη άσκηση κι απότομη απώλεια ή πρόσληψη βάρους μπορεί να ευθύνονται επίσης. Τέλος, να σημειωθεί πως κι η ενδομητρίωση επηρεάζει τις εφεδρείες των ωοθηκών και, κατ’ επέκταση, την ποιότητα των παραγόμενων ωαρίων.
Σάλπιγγες: Για να επιτευχθεί αυτόματη σύλληψη, απαιτείται τουλάχιστον μία από τις δύο σάλπιγγες να είναι ανοικτή και λειτουργική. Η ενδομητρίωση, η πυελική φλεγμονώδης νόσος, προηγούμενα χειρουργεία που προκαλούν συμφύσεις μπορούν να ‘’τραυματίσουν’’ ανεπανόρθωτα τις σάλπιγγες, προκαλώντας την απόφραξη τους (υδροσάλπιγγα) και καθιστώντας τες μη λειτουργικές.
Σώμα Μήτρας: Οι πολύποδες και τα ινομυώματα που προβάλλουν στο εσωτερικό της κοιλότητας της μήτρας (υποβλεννογόνια) συχνά σχετίζονται με αδυναμία εμφύτευσης ή διατήρησης της κύησης. Η παρουσία συμφύσεων στην κοιλότητα της μήτρας (π.χ. από προηγούμενες αποξέσεις ή χρόνια φλεγμονή) μπορεί να είναι μια άλλη αιτία. Η αδενομύωση (μια νόσος της μήτρας στην οποία τα κύτταρα από το ενδομήτριο ‘’μεταναστεύουν’’ στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας, το μυομήτριο) μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα με πληθώρα μηχανισμών. Τέλος, όσον αφορά τις συγγενείς ανωμαλίες της ανατομίας της μήτρας, ο ρόλος τους στην υπογονιμότητα είναι λιγότερο ξεκάθαρος.
Τράχηλος Μήτρας: Η διαβατότητα του αυλού του τραχήλου είναι απαραίτητη για την ευχερή διέλευση των σπερματοζωαρίων. Επίσης, τα σπερματοζωάρια μπορούν να παραμείνουν παροδικά μέσα στις κρύπτες του τραχήλου και να απελευθερωθούν σταδιακά μέσα στο σώμα της μήτρας και τις σάλπιγγες, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες γονιμοποίησης. Η σύσταση της τραχηλικής βλέννας, η οποία αλλάζει κατά τη διάρκεια του κύκλου, ευνοεί, σε φυσιολογικές συνθήκες, την διέλευση των σπερματοζωαρίων. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο πως επεμβάσεις στον τράχηλο της μήτρας (π.χ. κωνοειδής εκτομή) μπορεί να προκαλέσουν συμφύσεις και αλλοίωση της φυσιολογικής ανατομίας του τραχήλου. Αλλοιώσεις στη φυσιολογική σύσταση και ποσότητα της τραχηλικής βλέννας (π.χ. τραχηλίτιδα, ανεπαρκής παραγωγή, παρουσία αντισωμάτων που αδρανοποιούν τα σπερματοζωάρια) μπορούν, επίσης, να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα.
Ανδρικός Παράγοντας: Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε ορμονικά αίτια, φλεγμονές των όρχεων ή του προστάτη, συγγενείς ή επίκτητες ανωμαλίες του ουροποιογεννητικού συστήματος, γενετικές ανωμαλίες, ανοσολογικούς παράγοντες ή χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων. Η βασική εξέταση για την εκτίμηση της ανδρικής γονιμότητας είναι το σπερμοδιάγραμμα, το οποίο γίνεται μετά από αποχή από την σεξουαλική επαφή για 3 με 5 ημέρες και εξετάζει, μεταξύ άλλων, τον αριθμό, την κινητικότητα και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Τα αποτελέσματα θα μας κατευθύνουν για το αν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση του σπέρματος.
Όπως προαναφέραμε, σε σημαντικό αριθμό ζευγαριών, ευθύνονται περισσότεροι του ενός παράγοντες ή μπορεί και, παρά τις ενδελεχείς εξετάσεις, να μη βρεθεί αιτία. Σε κάθε περίπτωση, η πλήρης διερεύνηση του υπογόνιμου ζευγαριού είναι το απαραίτητο πρώτο βήμα πριν καταφύγουμε στην επιλογή της ενδεδειγμένης μεθόδου αντιμετώπισης της υπογονιμότητας.
Απευθυνθείτε στον Δρ. Γρηγοριάδη Γεώργιο για την κατάλληλη διερεύνηση και αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Ο ιατρός θα σας καθοδηγήσει στις διαθέσιμες λύσεις, από απλές φαρμακευτικές παρεμβάσεις μέχρι λαπαροσκοπικές/υστεροσκοπικές επεμβάσεις καθώς και τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.