Αμηνόρροια είναι η απουσία έμμηνου ρύσης (δηλαδή, περιόδου). Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή: Στην πρωτοπαθή, έχουμε μη εμφάνιση της πρώτης περιόδου μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Στην δευτεροπαθή, έχουμε απουσία περιόδου για τουλάχιστον 3 μήνες, σε γυναίκα η οποία είχε προηγουμένως σταθερή περίοδο και δεν είναι έγκυος ή εμμηνοπαυσιακή. Αν και τα αίτια της μπορεί να μην είναι πάντα παθολογικά (π.χ. αμηνόρροια λόγω θηλασμού, εγκυμοσύνη), χρήζει διερεύνησης και αντιμετώπισης. Η συχνότητά ανέρχεται, περίπου, σε 1 στις 25 γυναίκες.
Έμμηνος ρύση- Φυσιολογία:
Για να συμβεί η περίοδος, εμπλέκεται ένας πολύπλοκος μηχανισμός/ άξονας, ο οποίος προϋποθέτει τη συνεργασία μεταξύ κεντρικού νευρικού συστήματος (υποθάλαμος/υπόφυση), ωοθηκών και ενδομητρίου (εσωτερική επένδυση της μήτρας). Πιο συγκεκριμένα:
- Κεντρικό νευρικό σύστημα: Ο υποθάλαμος απελευθερώνει την ορμόνη GnRH κατά κύματα (pulses), διεγείροντας την υπόφυση, ώστε να παράξει τις ορμόνες FSH και LH, οι οποίες απελευθερώνονται στη συστηματική κυκλοφορία.
- Ωοθήκες: Πέραν της ωορρηξίας, οι ωοθήκες παράγουν οιστραδιόλη και προγεστερόνη, ορμόνες με σημαντικό ρόλο στην έμμηνο ρύση.
- Ενδομήτριο: Αλλάζει με βάση τις αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών. Αν, μετά την ωορρηξία, δεν συμβεί εγκυμοσύνη, το ενδομήτριο ‘’πέφτει’’, και είναι ορατό ως αίμα της περιόδου.
Είναι, λοιπόν, ευνόητο ότι αλλαγές στην ευαίσθητη ισορροπία αυτού του άξονα μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές της περιόδου, έως και αμηνόρροια.
Πρωτοπαθής αμηνόρροια- Αίτια:
Είναι, συνήθως, το αποτέλεσμα γενετικής ή ανατομικής ανωμαλίας. Ωστόσο, αίτια που σχετίζονται με δευτεροπαθή αμηνόρροια, μπορούν να προκαλέσουν και πρωτοπαθή αμηνόρροια, αν εμφανιστούν νωρίς. Στα γνωστά αίτια συγκαταλέγονται:
- Σύνδρομο Turner
- Συγγενείς ανωμαλίες ανατομίας κόλπου/μήτρας
- Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- Σύνδρομο μη ευαισθησίας στα ανδρογόνα (CAIS): XY αλλά φαινοτυπικά χαρακτηριστικά θήλεος, απουσία μήτρας και ωοθηκών.
- Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων (CAH)
- Υποθυρεοειδισμός
- Υπερπρολακτιναιμία/ προλακτίνωμα
- Σύνδρομο Kallman, Prader-willi, Noonan, Down
- Ανεπάρκεια GnRH
- Υπο-υποφυσισμός
- Νευρική ανορεξία
- Αγχώδεις διαταραχές
- Βλάβες Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
- Ιδιοπαθής καθυστέρηση της ήβης
Δευτεροπαθής αμηνόρροια-Αίτια:
Συνήθως, είναι το αποτέλεσμα κάποιας ορμονικής διαταραχής. Κοινά αίτια είναι τα ακόλουθα:
- Απώλεια βάρους/ χαμηλό σωματικό βάρος
- Έντονη σωματική άσκηση (π.χ. αθλήτριες, μπαλαρίνες)
- Αγχώδεις διαταραχές
- Διαταραχές σίτισης (π.χ. νευρική ανορεξία)
- Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- Υποθυρεοειδισμός
- Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (πριν τα 40 έτη, αίτια ιδιοπαθή, σύνδρομο Turner, ακτινοθεραπεία, χρόνιες νόσοι)
- Όγκοι/ τραυματισμός Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (προλακτίνωμα, κρανιοφαρυγγίωμα)
- Χρόνιες, συστηματικές νόσοι
- Φάρμακα
- Ακτινο/χημειοθεραπεία
- Ενδομήτριες συμφύσεις (σύνδρομο Asherman)
Συμπτωματολογία:
Τα συμπτώματα της ασθενούς εξαρτώνται, εν πολλοίς, από την αιτία της αμηνόρροιας. Τέτοια μπορεί να είναι η κολπική ξηρότητα, οι εξάψεις, η υπερτρίχωση και η ακμή, ο κοιλιακός πόνος, ο πονοκέφαλος, διαταραχές της όρασης και της οσμής (ανοσμία και αδυναμία διάκρισης των χρωμάτων στο σύνδρομο Kallman), γαλακτόρροια κ.α.
Διαγνωστικές εξετάσεις:
Η εξακρίβωση της αιτίας της αμηνόρροιας είναι εξαιρετικά σημαντική, μιας και η εξατομικευμένη αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει, σε αρκετές περιπτώσεις, σε επιστροφή ενός σταθερού κύκλου. Για την ορθή διάγνωση, απαιτείται ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
- Ενδελεχές ιστορικό (ατομικό, οικογενειακό) και κλινική εξέταση της ασθενούς
- Αποκλεισμός εγκυμοσύνης
- Αιματολογικές εξετάσεις: Θα ελέγξουμε την FSH,LH, οιστραδιόλη (αν και τα επίπεδα μπορεί να διαφέρουν αρκετά, ακόμη και σε γυναίκες με αμηνόρροια), προγεστερόνη, τεστοστερόνη, TSH, ελεύθερη T4, προλακτίνη (η οποία, ωστόσο, μπορεί να είναι αυξημένη και σε άλλες καταστάσεις πέραν του προλακτινώματος, όπως ο υποθυρεοειδισμός και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αν και επίπεδα άνω των 1500 IU/l χρήζουν διερεύνησης με Μαγνητική εγκεφάλου)
- Γυναικολογικό υπερηχογράφημα: Για να καθορίσουμε τη μορφολογία των ωοθηκών και της μήτρας (σε κορίτσια πριν την έναρξη των επαφών, ενδείκνυται το κοιλιακό υπερηχογράφημα). Σε λίγες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί εξέταση υπό αναισθησία
- Σε περίπτωση υποψίας γονιδιακής αιτιολογίας, καρυότυπος περιφερικού αίματος (π.χ. για σύνδρομο Turner σε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια)
- Μαγνητική εγκεφάλου
- Επί υποψίας αυτοάνοσης αιτιολογίας, έλεγχος anti-TPO, ACA
Αντιμετώπιση αμηνόρροιας:
Εξαρτάται από το αίτιο. Εφόσον αυτό αντιμετωπιστεί επιτυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις, επανέρχεται ο κύκλος της γυναίκας. Αυτό μπορεί να αφορά την αύξηση του σωματικού βάρους εντός φυσιολογικών ορίων, τη διακοπή της υπερβολικής άσκησης, την αντιμετώπιση του άγχους με κατάλληλη υποστήριξη, τη χειρουργική αποκατάσταση ανατομικών αιτιών, τη χορήγηση αντισυλληπτικών φαρμάκων και/ή ινοσιτόλης (σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών) ή τη χορήγηση οιστρογόνου με κυκλική χορήγηση προγεσταγόνου (πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια).
Σε κάθε περίπτωση, έμφαση πρέπει να δίνεται στην υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, τον έλεγχο των βέλτιστων επιπέδων βιταμίνης D και ασβεστίου, την αποφυγή καπνίσματος και τον έλεγχο της οστικής υγείας.
Σε γυναίκες με υπο-οιστρογονισμό (π.χ. υπο-γοναδοτροφικός υπο-γοναδισμός), ενδείκνυται ο έλεγχος της οστικής μάζας της ασθενούς και, σε περίπτωση οστεοπενίας ή οστεοπόρωσης, η αντιμετώπιση με βάση τα υπάρχοντα πρωτόκολλα.
Σε γυναίκες με παρατεταμένη αμηνόρροια στα πλαίσια συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, το ενδομήτριο μπορεί να ‘’παχύνει’’ και να οδηγήσει, σε βάθος χρόνου, σε προκαρκινικές καταστάσεις ή και σε καρκίνο του ενδομητρίου. Είναι, λοιπόν, σημαντική η παρουσία τουλάχιστον 4 περιόδων το έτος και, επί υποψίας, συστήνεται η βιοψία ενδομητρίου. Επίσης, γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορούν να έχουν χαμηλό κλάσμα HDL/ ολικής χοληστερόλης, λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη, παρά τα ικανοποιητικά επίπεδα οιστρογόνων. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Συμβουλευτείτε τον Δρ. Γρηγοριάδη Γεώργιο για την λεπτομερή κι επιστημονικά ορθή διερεύνηση των συμπτωμάτων σας και την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου αντιμετώπισης. Ο ιατρός διαθέτει πολυετή εμπειρία σε κέντρα του εξωτερικού (Ηνωμένο Βασίλειο και Αγγλία) και καλύπτει το πλήρες φάσμα της γυναικολογίας και μαιευτικής.
