Το πρώτο υπερηχογράφημα στην εγκυμοσύνη

Το πρώτο υπερηχογράφημα (κολπικό) κατά την εγκυμοσύνη αποτελεί αναμφισβήτητα μια μοναδική στιγμή με έντονα συναισθήματα για το ζευγάρι!

Με την καθυστέρηση στην περίοδο σας και το θετικό αποτέλεσμα στο τεστ κύησης ούρων, θα έχετε επικοινωνήσει με τον μαιευτήρα-γυναικολόγο σας για να κανονίσετε το πρώτο ιατρικό ραντεβού. Συνήθως, πριν το ραντεβού, θα έχει προηγηθεί ο έλεγχος των επιπέδων της ορμόνης β-χοριακής γοναδοτροπίνης στο αίμα (ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να χρειαστεί να γίνει ο έλεγχος και περισσότερες από 1 φορές). Τα επίπεδα της ορμόνης, αλλά κυρίως η ημερομηνία της πρώτης ημέρας της τελευταίας περιόδου (γνωστή και ως ‘’Τ.Ε.Ρ.’’) σε γυναίκες με σταθερό κύκλο, βοηθούν τον μαιευτήρα να εκτιμήσει το πόσο προχωρημένη είναι η εγκυμοσύνη και, συνεπώς, το τι αναμένεται να δει στο πρώτο υπερηχογράφημα.

Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας πως, ακόμη και αν δεν είμαστε σε θέση να δούμε το έμβρυο (ή τα έμβρυα) και την καρδιακή λειτουργία κατά το πρώτο υπερηχογράφημα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως κάτι πάει στραβά. Πολλές φορές, χρειάζεται απλά να δώσουμε χρόνο και, φυσικά, απαιτείται υπομονή!

(Σημείωση: Το κείμενο αυτό δεν αφορά το υπερηχογράφημα για την αυχενική διαφάνεια, το οποίο πραγματοποιείται στο τέλος του 1^ου τριμήνου για τον υπολογισμό της πιθανότητας ύπαρξης χρωμοσωμικών ανωμαλιών και την ανίχνευση ανωμαλιών από τα πρώιμα στάδια της εμβρυικής ζωής).

Τι περιμένω να δω στο πρώτο υπερηχογράφημα?

Σαφώς, όλα τα ζευγάρια αναμένουν να δουν/ ακούσουν την καρδιά του μωρού να χτυπά! Ωστόσο, δεν συμβαίνει πάντα έτσι (και, όπως είπαμε προηγουμένως, αυτό δεν αποτελεί, απαραίτητα, λόγο ανησυχίας). Η σειρά με την οποία παρατηρούμε την εξέλιξη της αρχόμενης κύησης στον υπέρηχο είναι, κατά κανόνα, η ακόλουθη:

1. Σάκος κύησης (gestational sac): Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ο σάκος (ή οι σάκοι) βρίσκεται στη σωστή θέση, μέσα στην κοιλότητα της μήτρας (σε διαφορετικές περιπτώσεις, κάνουμε λόγο για εξωμήτρια κύηση, η οποία είναι και μη βιώσιμη). Συνήθως, εμφανίζεται στις 4.5 με 5 εβδομάδες της κύησης. Αν, για οποιονδήποτε λόγο (π.χ. το υπερηχογράφημα γίνει πολύ νωρίς λόγω συμπτωμάτων όπως πόνος και/ή κολπική αιμόρροια) δεν είμαστε σε θέση να δούμε το σάκο, τότε κάνουμε λόγο για κύηση άγνωστης εντόπισης (pregnancy of unknown location-PUL), οπότε και, συνήθως, χρειαζόμαστε επαναληπτικά επίπεδα β-χοριακής στο αίμα και υπερηχογραφήματα για να τον εντοπίσουμε. Σε γενικές γραμμές, όταν τα επίπεδα της β-χοριακής είναι >1.500 IU/l και χρησιμοποιoύμε μοντέρνες συσκευές υπερήχων κολπικά, ο μαιευτήρας πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίσει τον σάκο. Σε σπάνιες περιπτώσεις, άλλες δομές που προσομοιάζουν με σάκο κύησης μπορεί να ‘’ξεγελάσουν’’ τον μαιευτήρα (π.χ. ψευδοσάκος επί εξωμητρίου κύησης). Φυσικά, η παρουσία του σάκου της κύησης δεν μας βεβαιώνει για την θετική εξέλιξη της εγκυμοσύνης, οπότε και απαιτείται επαναληπτικό υπερηχογράφημα για να δούμε το έμβρυο και την θετική καρδιακή λειτουργία.
2. Λεκιθικός ασκός (yolk sac): Εμφανίζεται περί τις 5 με 5.5 εβδομάδες κύησης και αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη της εγκυμοσύνης. Εμφανίζεται ως ένας υπερηχογενής δακτύλιος μέσα στον σάκο, λίγο πριν την εμφάνιση του μωρού (εμβρυικός πόλος).
3. Εμβρυικός πόλος (fetal pole): Πρόκειται για το μωρό σας και, αρχικά, εμφανίζεται σαν ένας κόκκος ρυζιού με μήκος μόλις λίγων χιλιοστών! Λίγο μετά τις 6 εβδομάδες, και εφόσον όλα πηγαίνουν καλά, μπορούμε να δούμε και την καρδία να χτυπά! Από τη στιγμή που βλέπουμε το έμβρυο, μετράμε το μήκος του, το γνωστό ως κεφαλο-γλουτιαίο μήκος (crown-rump length, CRL). Σε γενικές γραμμές, εφόσον εντοπίσουμε τον εμβρυικό πόλο, είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε και θετική καρδιακή λειτουργία. Διαφορετικά, κάνουμε λόγο για κύηση άγνωστης βιωσιμότητας (pregnancy of unknown viability) και συνιστούμε επανάληψη του υπερηχογραφήματος, συνήθως 1 εβδομάδα μετά το προηγούμενο. Στις 7 εβδομάδες, το έμβρυο αναμένεται να έχει μήκος περίπου 1 εκατοστό και, από εκεί και πέρα, μεγαλώνει με ρυθμό περίπου 1 χιλιοστό ανά ημέρα. Ο σταθερός ρυθμός ανάπτυξης σε αυτό το στάδιο μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τη μέτρηση του CRL και για τον υπολογισμό της πιθανής ημερομηνίας τοκετού.
4. Αμνιακός υμένας: Από την 7^η εβδομάδα, εμφανίζεται ως λεπτός υμένας που καλύπτει το έμβρυο. Πλέον, το έμβρυο βρίσκεται μέσα στην αμνιακή κοιλότητα, ενώ ο λεκιθικός ασκός (ο οποίος, τελικά, υποστρέφει και δεν είναι ορατός, από την 14^η εβδομάδα της κύησης) βρίσκεται μέσα στην χοριονική κοιλότητα.

Πρέπει να γίνει το πρώτο υπερηχογράφημα κολπικά?

Η απάντηση είναι ναι. Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι δομές προς απεικόνιση είναι τόσο μικρές κατά την αρχόμενη εγκυμοσύνη, που το κοιλιακό υπερηχογράφημα δεν θα ήταν σε θέση να τις απεικονίσει με επαρκή ακρίβεια. Όπως και η κολπική εξέταση δεν είναι ευχάριστη, το ίδιο ισχύει και για το κολπικό υπερηχογράφημα. Σε καμία περίπτωση, το υπερηχογράφημα δεν θα πρέπει να είναι επώδυνο. Ας γνωρίζουμε, επίσης, πως το κολπικό υπερηχογράφημα δεν πρόκειται να βλάψει το έμβρυο, ούτε η παρουσία αίματος κολπικά είναι αντένδειξη για την πραγματοποίησή του.

Κι αν τα νέα δεν είναι ευχάριστα?

Δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, τα νέα από το 1^ο υπερηχογράφημα δεν είναι ευχάριστα, καθώς η κύηση αποδεικνύεται μη βιώσιμη. Οι ακόλουθες καταστάσεις μπορούν να διαγνωστούν με το κολπικό υπερηχογράφημα:

• Παλίνδρομη κύηση: Γνωστή και ως ‘’αποβολή’’, το έμβρυο παύει να αναπτύσσεται, παύει να υπάρχει καρδιακή λειτουργία ή αυτή δεν εμφανίζεται ποτέ. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη δύσκολη κατάσταση για το ζευγάρι. Συχνά συνοδεύεται από παρουσία αίματος κολπικά και/ή πόνου, αν και σε κάποιες περιπτώσεις δεν δίνει κανένα απολύτως σύμπτωμα. Αξίζει, όμως, να θυμόμαστε πως είναι συχνή, 1 αποβολή αφορά περίπου 1 στα 5 ζευγάρια και η πρόγνωση παραμένει πολύ καλή για τις επόμενες εγκυμοσύνες (εφόσον δεν συνυπάρχουν άλλα προβλήματα).
• Εξωμήτριος κύηση: Αφορά περίπου 1 στις 100 κυήσεις, κατά την οποία η κύηση αναπτύσσεται σε σημεία εκτός της ενδομήτριας κοιλότητας, συνήθως στην σάλπιγγα. Και πάλι, μπορεί να δώσει συμπτώματα πόνου και αίματος, αν και, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι τελείως ασυμπτωματική. Αν υποστεί ρήξη, αποτελεί σοβαρή και επείγουσα κατάσταση που απαιτεί άμεση χειρουργική παρέμβαση.
• Ανεμβρυονική κύηση: Παρουσία σάκου της κύησης χωρίς, όμως, να εντοπίζεται έμβρυο εντός αυτού. Η διάγνωση μπαίνει όταν, κατά το κολπικό υπερηχογράφημα, η μέση διάμετρος του σάκου (mean sac diameter, MSD) είναι μεγαλύτερη ή ίση των 25 χιλιοστών, χωρίς παρουσία εμβρυικού πόλου.

Για την ακριβή διάγνωση των παραπάνω, συχνά απαιτούνται περισσότερα από 1 κολπικά υπερηχογραφήματα, συνήθως με 1 έως 2 εβδομάδες χρονική διαφορά μεταξύ τους. Εύλογα, αυτό δημιουργεί υψηλά επίπεδα άγχους. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που η διάγνωση είναι ξεκάθαρη από το 1^ο υπερηχογράφημα, ή όταν η έγκυος έχει έντονο πόνο/αιμορραγία, μπορεί να μην υπάρξει η ανάγκη και το περιθώριο αναμονής για επαναληπτικό υπερηχογράφημα.

Για να συνοψίσουμε, το 1^ο υπερηχογράφημα κατά την εγκυμοσύνη είναι μια μοναδική στιγμή για το ζευγάρι, είναι ασφαλές για το έμβρυο και, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, φέρνει ευχάριστα και αισιόδοξα νέα!

Εμπιστευθείτε τον Δρ. Γρηγοριάδη Γεώργιο για τη μαιευτική φροντίδα σας. Ο ιατρός είναι διαπιστευμένο μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Μαιευτήρων- Γυναικολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου (RCOG), με μεγάλη εμπειρία στις κυήσεις υψηλού κινδύνου.