Η έμμεση Coombs (έμμεση αντίδραση Coombs) αφορά μια εξέταση στο αίμα της εγκύου με σκοπό την ανίχνευση αντισωμάτων έναντι των αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος. Μια θετική έμμεση Coombs σε μια μητέρα που είναι Rhesus αρνητική είναι αποτέλεσμα της παρουσίας αντι-D αντισωμάτων στο αίμα της, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αιμολυτική αναιμία ενός Rhesus θετικού εμβρύου που κυοφορεί.
Λίγα λόγια για τον παράγοντα Rhesus:
Όπως είχαμε αναλύσει και εδώ, πέραν της κατηγοριοποίησης των ομάδων αίματος κατά ΑΒΟ, υπάρχει και το σύστημα ταξινόμησης κατά Rhesus, ανάλογα με την παρουσία (ή απουσία) συγκεκριμένων αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων (τέτοια είναι τα αντιγόνα c,d,e,C,D,E). Αν, λοιπόν, μια έγκυος έχει το αντιγόνο RhD, τότε είναι Rhesus θετική, ενώ στην αντίθετη περίπτωση είναι Rhesus αρνητική. Περίπου 3 στα 4 έγκυες είναι Rhesus θετικές.
Τι είναι και πώς γίνεται η ευαισθητοποίηση της μητέρας;
Αυτό συμβαίνει όταν μια Rhesus αρνητική μητέρα εκτεθεί σε αίμα Rhesus θετικό, χωρίς να υπάρξει η αντίστοιχη προφύλαξη, την οποία θα αναλύσουμε παρακάτω. Ένα τέτοιο συμβάν οδηγεί στη δημιουργία αντισωμάτων (στην περίπτωσή μας αντι-D αντισωμάτων) τα οποία, αν και δεν απειλούν την υγεία της γυναίκας με κάποιον τρόπο, μπορούν να οδηγήσουν σε αιμολυτική αναιμία σε μελλοντικές κυήσεις με Rhesus θετικό έμβρυο. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι ο κίνδυνος δεν αφορά την παρούσα κύηση αλλά μελλοντικές κυήσεις.
Συμβάντα που μπορεί να οδηγήσουν σε ευαισθητοποίηση περιλαμβάνουν τον κοιλιακό τραυματισμό της εγκύου, εξωμήτριο κύηση, κολπική αιμόρροια, απόξεση για παλίνδρομη κύηση, άμβλωση, παρεμβάσεις κατά την κύηση (πχ. Αμνιοπαρακέντηση ή βιοψία χοριακών λαχνών), καθώς και την ίδια τη γέννα (κολπικά ή με καισαρική τομή). Επίσης, αντισώματα κατά των ερυθροκυττάρων μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μετάγγισης αίματος.
Μπορούμε να αποτρέψουμε την ευαισθητοποίηση και πώς;
Στα παραπάνω συμβάντα, ενδείκνυται η άμεση χορήγηση ένεσης Rhophylac (τεχνητό αντίσωμα αντι-D, ανοσοσφαιρίνη) στη μητέρα, ώστε να μπλοκάρει τα αντιγόνα RhD στην κυκλοφορία του αίματος και, συνεπώς, να αποτρέψει τη δημιουργία αντισωμάτων. Η εξέταση Kleihauer μπορεί να μας καθοδηγήσει αν χρειάζεται επιπλέον ποσότητα αντι-D, πέραν της καθιερωμένης. Η χορήγηση, επίσης, συστήνεται στις 28 εβδομάδες της κύησης, ανεξάρτητα από το αν έχει προηγηθεί κάποιο από τα προαναφερθέντα επεισόδια. Είναι σημαντικό να χορηγείται εντός 72 ωρών από το συμβάν.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως δεν απαιτείται η χορήγηση Rhophylac αν η έγκυος έχει ήδη ευαισθητοποιηθεί από προηγούμενο συμβάν ή αν γνωρίζουμε ότι το έμβρυο που κυοφορεί είναι και αυτό Rhesus αρνητικό. Αυτό το γνωρίζουμε αν και ο σύντροφος της εγκύου είναι επίσης Rhesus αρνητικό, καθώς και με τη βοήθεια του μη επεμβατικού προγεννητικού ελέγχου (NIPT), ο οποίος ανιχνεύει το εμβρυικό DNA στη μητρική κυκλοφορία.
Ποια η διαφορά ανάμεσα στην άμεση και την έμμεση Coombs;
Άμεση Coombs: αφορά την εξέταση αίματος που λαμβάνεται από το νεογνό για τον προσδιορισμό της ύπαρξης αντιγόνων, έναντι των οποίων μπορεί η μητέρα να δημιουργήσει αντισώματα (πχ. Rhesus αρνητική μητέρα και Rhesus θετικό έμβρυο).
Έμμεση Coombs:Εξέταση στο αίμα της μητέρας για τον εντοπισμό αντισωμάτων έναντι συγκεκριμένων αντιγόνων.
Φροντίδα κύησης σε έγκυο που έχει ήδη ευαισθητοποιηθεί:
Όπως αναφέραμε, ο κίνδυνος αφορά κυήσεις με Rhesus θετικό έμβρυο. Εκτός από την ανίχνευση των αντισωμάτων αντι-D στη μητρική κυκλοφορία, σημαντικός είναι και ο προσδιορισμός των τίτλων (επιπέδων αυτών) στην μητρική κυκλοφορία. Υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα προκαλούν ανησυχία για την έκβαση της κύησης, με κίνδυνο για ύδρωπα και ενδομήτριο θάνατο σε σοβαρές περιπτώσεις, ως αποτέλεσμα σοβαρής αιμόλυσης.
Η παρουσία αντισωμάτων έναντι των ερυθροκυττάρων επηρεάζει και τη διαθεσιμότητα κατάλληλου αίματος προς μετάγγιση της μητέρας, αν αυτό απαιτηθεί μετά τον τοκετό.
Να σημειώσουμε εδώ ότι, πέραν των αντισωμάτων αντι-D, υπάρχουν και άλλα αντισώματα κατά των ερυθροκυττάρων, όπως αντι-K, αντι-c, αντι-Ε κτλπ. Η εκτίμηση της επίδρασης τους στην έκβαση της κύησης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και η πλήρης ανάλυση του θέματος ξεπερνά τον στόχο αυτού του ενημερωτικού post.
Αν είστε έγκυος (ή προσπαθείτε να μείνετε έγκυος), μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας. Ο Δρ. Γρηγοριάδης Γεώργιος είναι μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου των Μαιευτήρων και Γυναικολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, RCOG) και διαθέτει πολυετή, εκτενή εμπειρία στην Μαιευτική και τις κυήσεις υψηλού κινδύνου.
